Het klimaat verandert. Dit heeft ook een impact op onze gemeente. We gaan te maken krijgen met meer hete dagen, meer droogte en meer regen. De kans op een overstroming, en de intensiteit van een mogelijke overstroming, neemt toe. Verzilting versterkt en wordt een groter probleem naar de toekomst toe.
Wat willen we in Borsele bereiken?
Klimaatadaptatie en overstromingsrisico
Onze gemeente wordt op verschillende manieren geconfronteerd met de impact van klimaatverandering. De opgave is om de buitenruimte op zo’n manier in te richten dat we klaar zijn voor deze impact. Hiervoor zijn aanpassingen in het bebouwde gebied nodig om om te gaan met hitte en neerslag. Een verandering in het buitengebied om zowel klaar te zijn voor natte omstandigheden en watervoorraden te hebben voor tijden van droogte.
Borsele ligt aan de Westerschelde. Daar plukken we de vruchten van doordat we kunnen profiteren van de waterweg en de bedrijvigheid die daaraan gekoppeld is. Tegelijkertijd moeten we ons ook wapenen tegen het risico op overstromingen, zeker in het licht van zeespiegelstijging, en verzilting. De beschikbaarheid van voldoende zoet water en de beschikbaarheid van voldoende drinkwater gaat een belangrijke rol spelen in onze gemeente. Daar moeten we nu al ruimte voor creëren.
Ook de waterkwaliteit van de Westerschelde, zoals de impact van PFAS, baart ons zorgen. De aanwezigheid van schadelijke stoffen in de Westerschelde heeft een relatie met de potenties voor recreatie.
Energietransitie
De opwekking van duurzame energie en het transport daarvan legt beslag op een deel van de ruimte van de gemeente Borsele. Keuzes, die op het vlak van de grootschalige opwekking en transport van energie worden gemaakt, hebben gevolgen voor het landschap in onze gemeente. Daarnaast moeten we aandacht hebben voor andere aspecten van de leefomgeving, zoals de geluidsbelasting door bedrijvigheid en externe veiligheid. We willen zorgvuldige keuzes maken, zodat de kernkwaliteiten van de (leef)omgeving van Borsele behouden blijven of zelfs versterkt worden. De verduurzamingsopgave vraagt om een integrale aanpak. Wij vinden het maatschappelijk draagvlak voor initiatieven voor de opwekking van duurzame energie erg belangrijk. In het kader van de grootschalige energietransitie wordt de gemeente Borsele, en haar inwoners, geconfronteerd met diverse ontwikkelingen die direct of indirect impact hebben op de leefkwaliteit. De gemeente vindt dat het Rijk moet investeren in de versterking van de leefkwaliteit van Borsele vanwege de lasten die de inwoners ondervinden van alle ontwikkelingen op gebied van de grootschalige energietransitie. Ook wordt gezocht naar mogelijkheden om de opwekking van duurzame energie mee te koppelen aan andere vormen van ruimtegebruik. Er is aandacht voor een passende infrastructuur van het energienet en de mogelijke milieueffecten van aanpassingen in het energiesysteem. Randvoorwaarde voor ons is dat de energielevering altijd gewaarborgd is.
Circulariteit
Naast een omslag in het energiesysteem zet de gemeente Borsele zich in voor een brede toepassing van circulariteit. In Nederland worden veel grondstoffen gebruikt en door hergebruik van deze materialen kunnen we onze impact op het milieu sterk verminderen. Vanuit het Rijk zijn drie doelstellingen vastgesteld:
- Het efficiënt maken van bestaande productieprocessen.
- Bij het gebruik van nieuwe grondstoffen zoveel mogelijk gebruik maken van duurzaam geproduceerde, hernieuwbare en algemeen beschikbare grondstoffen.
- Het ontwikkelen van nieuwe productieprocessen en nieuwe producten circulair ontwerpen.
Als gemeente zien wij een rol voor ons om zelf aan de slag te gaan met circulariteit door ons te conformeren aan deze rijksdoelen. Daarnaast helpen we bewoners door voorlichting te geven over circulariteit.
Natuurinclusief
De gemeente Borsele vindt duurzaamheid een belangrijk thema. Dit betekent dat er ook ruimte is voor natuur in de gemeente. De gemeente streeft een natuurinclusieve benadering na, waar natuur gekoppeld wordt met andere opgaven waar de gemeente voor staat.
Hoe willen we die ambitie bereiken?
Klimaatadaptatie en overstromingsrisico
In de Klimaatadapatatie Strategie Zeeland (hierna KaSZ) zijn acht leidende principes voor klimaatadaptatie opgenomen. In Borsele werken we ook met deze acht principes. De leidende principes gaan over:
1. Klimaatadaptatie is van ons allemaal
2. Stapsgewijs werken we aan een klimaatbestendig Zeeland
3. We beginnen niet bij nul
4. We vergroten de bewustwording en het draagvlak
5. We borgen klimaatadaptatie
6. We durven te experimenteren en te innoveren
7. We benutten kennis, expertise, voorbeelden en ervaringen
8. We maken werk met werk
De Borselse ambities spitsen zich in elk geval toe op nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. Bij alle ruimtelijke ontwikkelingen gaan we een meerwaarde voor het klimaat meenemen. Waar nodig dwingen we dat af, bijvoorbeeld door eisen te stellen aan hemelwateropvang en compensatie van waterbergend vermogen. Daar waar creatieve ideeën bestaan willen we die breed faciliteren en ook de meerwaarde van die initiatieven kans geven om zich door te ontwikkelen. Dat is in lijn met leidend principe 6.
Nieuwe ontwikkelingen zijn slechts een onderdeel van de oplossing. Ook in bestaande situaties moeten veranderingen doorgevoerd worden om klimaatadaptief te worden. Tegelijkertijd hebben we daar als gemeente maar beperkt invloed op. In bestaande situaties kunnen we niets afdwingen: vooral niet op privéterreinen en particulier eigendom. Daarom zetten we in op het stimuleren van het doorvoeren van maatregelen op terreinen die niet ons bezit zijn. Daarnaast streven we ernaar om zelf het goede voorbeeld te geven. De gemeente gaat werk maken van het verduurzamen en klimaatbestendig inrichten van haar eigen gebouwen en terreinen. Dat doen we sowieso bij “momenten van verandering”, zoals de herinrichting van straten en openbare ruimte, maar moeten we ook in breder verband oppakken. Dat kost natuurlijk geld, maar niets doen kost op termijn meer!
Met alleen maatregelen bij nieuwe ontwikkelingen komen we er niet. We moeten ook werk maken van onze bestaande dorpen en wijken. We gaan als gemeente werk maken van de KaSZ, bijvoorbeeld door te zorgen voor voldoende groen in de leefomgeving. We moeten geld beschikbaar stellen voor het opvangen van de gevolgen van extreem weer en moeten aangehaakt blijven bij de processen die lopen rondom het beschermen tegen overstromingen. In overleg met de provincie, het waterschap en onze buurgemeenten geven we invulling aan deze belangen.
De agrarische sector krijgt op verschillende manieren te maken met klimaatverandering: hitte, droogte, extreme neerslag en verzilting. In lijn met de KaSZ en het bestuursakkoord zetten we in op een volhoudbare landbouw. We willen zorgen dat er voldoende zoetwater beschikbaar is en voor het versterken van de agrarische functionele (agro)biodiversiteit.
De Zeeuwse primaire waterkeringen voldoen niet alle aan de norm. Ook in Borsele speelt een versterkingsopgave voor de dijken. Wij faciliteren het waterschap bij hun versterkingsopgave. Ondanks onze primaire keringen en deze versterkingen kan een dijk bezwijken. Het bestaande stelsel van secundaire keringen voorkomt, vertraagt of beperkt in sommige gevallen die overstroming. Door zeespiegelstijging worden specifieke gebieden in Zeeland die snel en diep overstromen steeds kwetsbaarder. Voor nieuwe ontwikkelingen in de gebieden die snel en diep overstromen geldt een expliciete afweging of vitale en kwetsbare functies en functies waar veel mensen verblijven op de betreffende locatie aanvaardbaar zijn.
Al deze zaken komen samen in een programma duurzaamheid dat we als gemeente gaan opstellen. Hierin leggen we deze hoofdlijnen van het ruimtelijk beleid vast en werken we verder uit wat we op welke locatie gaan ontwikkelen.
Energietransitie
Borsele heeft een bijzondere positie in het landelijk energiesysteem als zogenaamde ‘meterkast van Nederland’. Binnen onze gemeente zijn meerdere energiesystemen aanwezig en zullen er nog nieuwe energiesystemen komen. Dat vraagt om een gemeentelijk perspectief op deze ruimtevragers. Onder “wat willen we bereiken?” beschreven we dat we behoud van landschappelijke kwaliteiten en het meekoppelen van andere kansen belangrijk achten. Het gaat daarbij niet expliciet om compensatie, maar om behoud van een gezonde en aantrekkelijke leefomgeving. Als beleidsuitgangspunten voor de energietransitie gelden de volgende punten:
- Als de Rijksoverheid een (definitief) besluit neemt over de locatie van grootschalige duurzame energievoorziening (zoals een nieuwe kerncentrale, de energievoorziening van Zeeuws-Vlaanderen of de aansluiting van wind-op-zee) moet dat wat de gemeente betreft minimaal leiden tot een maatschappelijke meerwaarde voor onze gemeente, waarbij uitdrukkelijk ingezet wordt op versterking van de leefbaarheid. In het kader van de grootschalige energietransitie wordt de gemeente Borsele, en haar inwoners, geconfronteerd met diverse ontwikkelingen die direct of indirect impact hebben op de leefkwaliteit. De gemeente vindt dat het Rijk moet investeren in de versterking van de leefkwaliteit van Borsele vanwege de lasten die de inwoners ondervinden van alle ontwikkelingen op gebied van de grootschalige energietransitie.
- Voor energieopwekking door middel van zonne-energie geldt dat we de potenties voor de gemeente op dit moment aan het onderzoeken zijn. Na besluitvorming over dit onderwerp wordt het beleid in deze omgevingsvisie opgenomen.
- We onderzoeken de ruimte voor kleinschalige vormen van energieopwekking op agrarische bedrijven. Hierbij kan aan (kleine) windturbines gedacht worden. De voor- en nadelen van deze vorm van opwekking wordt in een afzonderlijk proces verder afgewogen.
De gemeente is geen voorstander van nieuwe bovengrondse hoogspanningsverbindingen door het waardevolle landschap. Nieuwe initiatieven zijn als het aan de gemeente ligt niet mogelijk. - Duurzame energieopwekking moet kleinschalig. Alleen binnen het Sloegebied zien we mogelijkheden voor grootschalige duurzame energieopwekking.
- We gaan werken aan een programma duurzaamheid waarin alle ontwikkelingen integraal samenkomen (waterstof, duurzame energieopwekking, hoogspanning Zeeuws-Vlaanderen, circulariteit, natuur). Hierin creëren we de nodige ruimte om de toekomstige vraag te faciliteren. Voor ons staat voorop dat dit soort ontwikkelingen de leefkwaliteit niet mag schaden.
- We gaan als gemeente regie voeren op de warmtetransitie door onze Transitievisie Warmte. Doelstelling is om 2045 aardgasvrij te zijn. In de Transitievisie Warmte is hier richting aan gegeven door drie sporen: ‘clustering’, ‘aansluiten bij de sociale energie in een gebied’ en ‘aansluiten bij andere lokale opgaven en kansen’. Ook de instrumenten uit de Wet Gemeentelijke Instrumenten Warmtetransitie wil de gemeente benutten om de warmtetransitie vorm te geven. Met die instrumenten krijgt de gemeente meer bevoegdheid om werk te maken van de gastransitie.
Circulariteit
Als gemeente zoeken wij naar manieren om de omslag naar circulariteit te ondersteunen, zoals in de manier waarop wij omgaan met afval. Een belangrijke opgave is het betaalbaar maken van circulariteit bij bewoners én bedrijven.
Natuurinclusiviteit
Als gemeente zoeken wij naar mogelijkheden om natuur te koppelen aan andere opgaven. Dit betekent dat wij kijken naar mogelijkheden om natuur te koppelen aan onder andere de opwekking van duurzame energie en de woningbouwopgave.
